Διδάσκοντας εξ αποστάσεως σε περίοδο κρίσης

ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΖΑΡΙΝΤΑ 

Εν μέσω της δυστοπίας που προκαλεί η επιδημιακή κρίση, οι δάσκαλοι ανά την υφήλιο επιχειρούν να προσαρμοστούν στη διδασκαλία εξ αποστάσεως. Ταυτόχρονα, αισθάνονται, όπως άλλωστε όλος ο κόσμος, άγχος, φόβο κι αβεβαιότητα. Αβεβαιότητα λόγω της μεταβολής της φύσης της εργασίας τους, αλλά κυρίως λόγω της ζωής σε καιρούς πανδημίας. Η κανονικότητα δεν διαταράχθηκε απλώς, αλλά ακαριαία και σοκαριστικά έλαβε μια πρωτοφανή υποχρεωτική μορφή. Η καθημερινή ροή των εξελίξεων είναι καταιγιστική και στρεσογόνα. Τίποτα δεν είναι το ίδιο κι αυτό απλώνει ένα πέπλο ανασφάλειας σε όλους τους ανθρώπους, μεγάλους και μικρούς. 

Μέσα σ’ αυτό το ψυχολογικό πλαίσιο, ο δάσκαλος έχει να αντιμετωπίσει, αναμφίβολα, τη μεγαλύτερη πρόκληση της επαγγελματικής του πορείας: την αναγκαστική μεταφορά της διδασκαλίας από τις σχολικές τάξεις σε ηλεκτρονικές οθόνες. Η διδασκαλία είναι καταρχήν αντικείμενο της καθημερινής δια ζώσης κοπιώδους προσπάθειας δασκάλου-μαθητή που επιτελείται με αργό και ποιοτικό χρόνο. Η εξ αποστάσεως διδασκαλία δεν προσπαθεί να την αντικαταστήσει, αλλά να την υποκαταστήσει έκτακτα και προσωρινά. 

Με βάση αυτή την παραδοχή, οι λύσεις που απαιτούνται πρέπει να είναι άμεσες κι εύκολες. Δεν είναι η ώρα για εξεζητημένες ιδέες, πόσο μάλλον για ψηφιακή μεταμόρφωση ή και εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Μέσα σε επικίνδυνες συνθήκες δεν είναι η ώρα για θαύματα. Αντιθέτως, το ζητούμενο είναι η απλότητα με την απουσία περιττών στοιχείων που θα επιβαρύνουν την ήδη βεβαρημένη καθημερινότητα, έτσι ώστε να επιτραπεί στα ουσιώδη να επισυμβούν αβίαστα. Άλλωστε, η τεχνογνωσία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης δεν κατακτάται σε σύντομο χρονικό διάστημα. Χρειάζεται εξειδικευμένη γνώση και χρόνος δοκιμών και σφαλμάτων για να αποφασίσει ένας δάσκαλος τι ταιριάζει καλύτερα στη διδακτική του ιδιοσυστασία, αλλά και στους μαθητές του. Στην παρούσα φάση χρόνος δεν υπάρχει. Προτεραιότητα είναι να σωθεί ό,τι σώζεται κι όσο πιο γρήγορα γίνει κατανοητό τόσο πιο γρήγορα θα λειτουργήσουν τα αντανακλαστικά προσαρμογής και δράσης. 

Κατά συνέπεια, προτεραιότητα είναι η εξεύρεση διάφορων απλών μεθόδων, που να καλύπτουν όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά, αναλόγως της υποδομής που διαθέτουν και των μαθησιακών τους αναγκών. Όσον αφορά τα εργαλεία, αυτά να είναι φιλικά στη χρήση και να είναι εξοικειωμένοι, σε κάποιο βαθμό, όλοι: μαθητές, γονείς, δάσκαλοι. Ει δυνατόν που να χρησιμοποιούνται ήδη, ώστε να μην χρειάζονται αλλεπάλληλοι νέοι λογαριασμοί. Οι συνθήκες, εξάλλου, είναι έκτακτες κι ως εκ τούτου απαιτούνται έκτακτες λύσεις. Απλές, μα όχι απλοϊκές, αφού έτσι θα υποστηριχθεί η απρόσκοπτη συνέχιση της εκπαίδευσης, έστω υπ’ αυτές τις δύσκολες συνθήκες. 

Ωστόσο, η επιλογή της μεθοδολογίας και των εργαλείων, σε κάθε περίπτωση, είναι ωφέλιμο να γίνεται με βάση τους εξής παιδαγωγικούς τομείς: 

• ΠΡΟΣΒΑΣΗ. Τι είδους πηγές θα δίνονται στους μαθητές; 
• ΑΝΑΛΥΣΗ. Πώς θα γίνεται η επεξεργασία των πηγών; 
• ΠΑΡΑΓΩΓΗ. Με ποιους τρόπους θα κάνουν εργασίες οι μαθητές; 
• ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ. Πώς θα γίνεται ο αναστοχασμός των μαθητών και η ανατροφοδότηση του δασκάλου; 
• ΔΡΑΣΗ. Πώς θα βγει η φωνή των μαθητών στον «έξω» κόσμο; 

Τα ερωτήματα αυτά θα κατευθύνουν τον δάσκαλο να επιλέξει την οδό που θα ακολουθήσει με την τάξη του. Αξιοποιώντας τη συλλογική γνώση κι εμπειρία κι ασκώντας υπεύθυνα και δημιουργικά την παιδαγωγική του κατάρτιση κι αυτονομία θα βρει τους τρόπους για να παραμείνει κοντά στους μαθητές του, τόσο συναισθηματικά όσο και μαθησιακά. 

Οι δάσκαλοι προσπαθούν να κάνουν το καλύτερο υπό τις περιστάσεις, με διάφορους τρόπους και για όλα τα παιδιά. Δεν μπορούν -κι ούτε είναι δική τους ευθύνη- να επιλύσουν το παγκόσμιο ομολογουμένως πρόβλημα του ψηφιακού χάσματος, ούτε και να μεταμορφώσουν εν μία νυκτί ένα συντηρητικό εκπαιδευτικό σύστημα σε «Σίλικον Βάλεϊ». Εάν όντως υπάρχει η βούληση για ψηφιακή μεταμόρφωση του σχολείου, να μελετηθεί εμπεριστατωμένα, λαμβάνοντας υπόψη τη διεθνή εμπειρία κι έρευνα, όταν ο κίνδυνος της πανδημίας εξανεμιστεί. Άλλωστε, «η Ρώμη δεν χτίστηκε σε μία ημέρα». 

Συνοψίζοντας, η εξάπλωση του κορωνοϊού διαρρηγνύει όλα τα συστήματα και τις δομές της κοινωνίας. Αναπόφευκτα, η εκπαίδευση δεν μένει ανεπηρέαστη. Σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές απαιτείται αναστοχασμός στο τι είναι πιο σημαντικό κι άμεση δράση, χωρίς τυμπανοκρουσίες κι υπερβολές, αλλά με δημιουργική απλότητα. 

9/4/2020