Ο κινούμενος τόπος των δασκάλων

ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΖΑΡΙΝΤΑ*

Η πίεση που νιώθει και το φορτίο που έχει να σηκώσει ο σύγχρονος άνθρωπος είναι αφόρητο. Ισούται με το γινόμενο της ταχύτητας των εξελίξεων επί της ποσότητας των πληροφοριών που έχει να αποκωδικοποιήσει. Ο χρόνος, πλέον, κυλάει γρηγορότερα και η ποσότητα των πληροφοριών αποκτάει ιστορική σημασία. Μέσα σε αυτούς τους ρευστούς καιρούς, η πυκνότητα των ζητημάτων που αφήνονται πίσω χωρίς να προλαβαίνουν να κατανοηθούν και να αφομοιωθούν είναι αδιανόητη. Μη μπορώντας να διαχειριστεί την κατάσταση αυτή, ο σύγχρονος άνθρωπος νιώθει ανασφάλεια για το παρόν και μια αβεβαιότητα για το μέλλον που τον συνθλίβει.

Ο δάσκαλος, εν προκειμένω, το τελευταίο περίπου δίμηνο παρακολουθούσε τις οδηγίες να διαδέχονται η μία την άλλη. Οι πληροφορίες που εμπεριείχαν ήταν, σε κάποιο βαθμό, ασαφείς, ενίοτε αλλοπρόσαλλες κι ανεφάρμοστες, τις οποίες όμως έπρεπε να παρακολουθεί, να αποκωδικοποιεί και να εφαρμόζει με επιτυχία. Επιπρόσθετα, είχε να αντιμετωπίσει τη ριζική και στρεσογόνα αλλαγή της φύσης της δουλειάς του. Δεν αφορούσε, απλώς, τη μεταφορά της εργασίας του στο σπίτι. Αφορούσε την ακαριαία εκμάθηση ενός εντελώς διαφορετικού και ξένου τρόπου εργασίας. Χωρίς, μάλιστα, την άμεση υποστήριξη από ΙΤ, όπως συμβαίνει, λόγου χάρη, στα πανεπιστήμια, ώστε να αφεθεί απερίσπαστος στο διδακτικό του έργο. Ταυτόχρονα, είχε να διαχειριστεί τις αντικειμενικές δυσκολίες από την έλλειψη Μέσων ή και επάρκειας αποτελεσματικής χρήσης, είτε από τον ίδιο είτε από μερίδα μαθητών του. Μολαταύτα, μια έκρηξη δημιουργικότητας αναδύθηκε και μικρά εκπαιδευτικά θαύματα επισυνέβησαν. Παρατηρήθηκαν ιστορίες εκπαιδευτικής ουτοπίας, παρατηρήθηκαν όμως κι ανθρώπινες ιστορίες επαγγελματικής απογοήτευσης, αφού η πίεση από την περιρρέουσα απαίτηση να φθάνει πρώτος κι αλάνθαστος σ’ έναν «τόπο» που διαρκώς κινείται είναι εξουθενωτική έως και μάταιη.

Τώρα, καλείται να επιστρέψει στο σχολείο, στον τόπο του. Εκεί που ανήκει κι αισθάνεται άνετα να κάνει αυτό που ξέρει κι αγαπά. Ωστόσο, βρίσκεται αντιμέτωπος μ’ ένα δεύτερο κύμα πληροφοριακής πλημμυρίδας, κατά το οποίο και πάλι απαιτείται να ανταπεξέλθει, παρά τη σύγχυση και πίεση που προκαλεί. Διαβάζει τις οδηγίες των ειδικών, που άλλα έλεγαν για τα σχολεία πριν λίγο καιρό κι άλλα λένε τώρα, και προσπαθεί να αποσαφηνίσει την περίεργη αυτή στροφή. Παρακολουθεί με αγωνία την κατάσταση σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες με την αύξηση κρουσμάτων και τις δεύτερες σκέψεις ως προς τη λειτουργία των σχολείων. Μελετά πρόσφατες έρευνες σε σχέση με τα παιδιά κι εντοπίζει μια πολυφωνία στην παγκόσμια ιατρική κοινότητα, η οποία μαρτυρεί ότι το ζήτημα δεν είναι κλειστό, αλλά εξακολουθεί να είναι ουσιωδώς επίμαχο. Τα ερωτήματα είναι πολλά, οι απαντήσεις λίγες. Την ίδια στιγμή, γνωρίζει πολύ καλά ότι τα παιδιά και οι εκπαιδευτικοί θα είναι εκτεθειμένοι κι απροστάτευτοι όσο καμία άλλη ομάδα στην κοινωνία. Διαβάζει τις γενικές οδηγίες προφύλαξης σε χώρους εργασίας κι αντιλαμβάνεται ότι μέσα στο σχολείο θα ισχύουν ντε φάκτο διαφοροποιημένοι τρόποι προστασίας απ’ ό,τι έξω απ’ αυτό. Διάφορα μέτρα που λαμβάνονται σε άλλους δημόσιους χώρους (π.χ. πλεξιγκλάς, μάσκες, αποστασιοποίηση κ.λπ.) δεν θα μπορούν να εφαρμοστούν λόγω της φύσης του σχολείου και της διδασκαλίας. Ιδέες για διαμοιρασμό μαθητών κι εκ περιτροπής παρουσία στο σχολείο ή ακόμα μετακίνησης σε άλλο μη σχολικό κτίριο θα αποτελέσουν βίαιες λύσεις ξένες προς τον κόσμο των παιδιών και συνεπώς αντιπαιδαγωγικές. Σε τελική ανάλυση, αναρωτιέται κατά πόσο έχει ουσιαστική αξία το ρίσκο επιστροφής των παιδιών για όσο διάστημα απέμεινε, υπ' αυτές τις επικίνδυνες, γκρίζες ψυχολογικά και πρακτικά δύσκολες συνθήκες.

Το τελευταίο δίμηνο η πίεση που προκύπτει από τις αλλεπάλληλες εξελίξεις και τον πληροφοριακό καταιγισμό είναι αφόρητη για όλη την κοινωνία. Σε σχέση με τους δασκάλους, που εξετάζει και αφορά το συγκεκριμένο κείμενο, η πίεση αυτή πολλαπλασιάζεται, στον βαθμό που περιλαμβάνει την πρωτοφανή και θεμελιωδώς διαφορετική μορφή διδασκαλίας που έπρεπε πάραυτα να υιοθετήσουν, ως επίσης, την αβεβαιότητα για το άνοιγμα και τον τρόπο λειτουργίας των σχολείων και την ενδεχόμενη διακινδύνευση μικρών και μεγάλων. Οι εξελίξεις τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Καθετί γίνεται παλιό πριν καν γίνει νέο. Όσον αφορά την εκπαιδευτική πραγματικότητα, έχει μακρά ιστορία αλλαγών, ανατροπών, επαναφορών και τανάπαλιν. Είναι γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο που οι δάσκαλοι νιώθουν διαρκώς ότι κινούνται σ’ έναν κινούμενο «τόπο», χωρίς «τόπο».

*Δάσκαλος